PENGENALAN

Apabila kita sebut merdeka, apakah yang terbayang difikiran anda? Sudah pasti istilah ini bukan merupakan sesuatu yang asing atau pertama kali anda dengar. Jadi, apakah yang dimaksudkan dengan merdeka? Sebenarnya istilah ini mempunyai pengertian yang berbagai-bagai—bergantung kepada keadaan mana ia di rujuk. Bagi individu, apabila menyebut tentang merdeka, mungkin ia bermaksud kebebasan melakukan apa sahaja yang di sukai tanpa kongkongan atau bantahan orang lain.

Bagaimana pula jika kita merujuk istilah merdeka dalam konteks sesebuah negara? Kemerdekaan bagi sesebuah negara bermaksud negara berkenaan bebas daripada kongkongan dan cengkaman kuasa asing yang menekan, khususnya dikenali sebagai penjajah. Kebebasan bermakna rakyat negara tersebut berhak mengatur dan memilih corak kehidupan mereka, seperti mempunyai sistem pemerintahan dan perlembagaan sendiri tanpa terikat dengan kuasa asing yang menjajah. Setiap negara yang pernah dijajah oleh kuasa asing mempunyai pengalaman dan sejarahnya yang tersendiri dan sudah tentu ia berbeza di antara sebuah negara dengan negara yang lain.

Seperti yang telah dibincangkan di dalam Bab 4 mengenai semangat kebangsaan, sebenarnya perjuangan masyarakat tempatan menentang kemasukan kuasa asing telah bermula sejak pertengahan abad yang ke-16 lagi. Penjajahan kuasa asing bermula di Tanah Melayu dengan kejatuhan negeri Melaka ke tangan Portugis (1511), kemudian Belanda (1641), dan seterusnya Inggeris apabila mereka berjaya menguasai negeri Pulau Pinang (1786), Perak (1874), dan diikuti oleh negeri-negeri Melayu yang lain. Selain itu, Tanah Melayu juga pernah dijajah oleh Jepun. Negeri-negeri Melayu di Utara pula pernah diperintah oleh kerajaan Siam. Kerajaan Brooke di Sarawak dan Syarikat Berpiagam Borneo Utara di Sabah juga telah berjaya meluaskan wilayah kekuasaannya, sama ada dengan cara paksa atau membeli wilayah-wilayah berkenaan daripada pemerintah tempatan. Sesungguhnya kehadiran penjajah telah mencetuskan tentangan yang hebat di kalangan masyarakat tempatan. Gerakan tentangan yang dipimpin oleh tokoh-tokoh pentadbir, agama, dan rakyat biasa akhirnya dapat dipatahkan oleh pihak penjajah akhirnya. Sungguhpun perjuangan di peringkat awal menentang penjajah ini gagal, namun ia tetap membuktikan bahawa masyarakat tempatan tidak menerima kedatangan dan penglibatan kuasa asing dalam negeri mereka.